آموزش بورس به زبان ساده

آموزش بورس به زبان ساده و راهنماي سهام عدالت

آتي سهام چيست ؟

قرارداد آتي 

__________

قرارداد آتي سهام، قراردادي دو طرفه است كه بر اساس آن، خريدار و فروشنده تعهد مي‌‌كنند سهام پايه قرارداد را به قيمت مشخص و در تاريخ معيني در آينده معامله كنند.

طرفين براي اطمينان از ايفاي تعهدات تعيينشده در قرارداد بهصورت شرط ضمن عقد متعهد ميشوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد كارگزار يا اتاق پاياپاي بگذارند. اين وجه تضمين اوليه متناسب با تغييرات قيمت آتي سهم (قيمت تسويه روزانه)، بهطور روزانه تعديل ميشود.

قرارداد آتي سهام، بهطور همزمان از ويژگيهاي سهام و قراردادهاي آتي برخوردار است، از اين رو براي سرمايهگذاران حرفهاي و معاملهگران خرد جذابيت خاصي دارد. اين ابزار، علاوه بر ايجاد فرصتهاي جديد براي مديريت ريسك در بازارهاي سهام، امكان كسب سود از تغييرات آتي قيمت را هم براي مشاركتكنندگان بازار فراهم مي­كند.

برخي از مزاياي اين ابزار مالي را ميتوان بهصورت زير برشمرد:

·      به دليل ويژگي اهرمي، با سرمايه كمتر ميتوان سود بيشتري كسب كرد: در بازار آتي بهمنظور اتخاذ موقعيت خريد يا فروش، به جاي 100 درصد ارزش معامله، فقط درصدي از آن (بهعنوان مثال 20درصد)، وجه تضمين پرداخت ميشود. بهعبارت ديگر، امكان سرمايهگذاري 5 برابر، نسبت به آورده شخص، فراهم است.

·      امكان پوشش ريسك را فراهم ميآورد؛

·      بهدليل نقش كارگزار و اتاق پاياپاي، ريسك اعتباري طرفين معامله اندك است؛

·      سود و زيان قراردادهاي آتي بهصورت روزانه به حساب سرمايهگذار واريز ميشود و كسب سود در اين بازار بر خلاف بازار سهام، منوط به بستن موقعيت و خروج از بازار نيست؛

·      امكان كسب سود در بازار افزايشي[1] و كاهشي[2]، فراهم است و اين ويژگي به افزايش كارايي بازار كمك ميكند؛

·      سرمايهگذاران بدون توجه به سررسيد قراردادها، ميتوانند طي دوره معاملاتي قرارداد با بستن موقعيت خود از طريق معامله معكوس (خريد در برابر فروش و فروش در برابر خريد) از بازار خارج شوند؛

·      امكان كشف قيمت[3] بهتر سهام پايه را فراهم ميآورد: هر چند بازارهاي آتي برآورد قطعي از قيمت آتي سهم پايه ندارند، اما اطلاعات ارزشمندي در مورد ريسك، ثبات يا عدم ثبات قيمت در آينده ارائه ميدهند. در واقع، قراردادهاي آتي بيانگر انتظارات بازار درباره قيمتهاي آينده سهم پايه قرارداد هستند؛

·      سهامداران عمده و سرمايهگذاراني كه افق سرمايهگذاري بلندمدت دارند، ميتوانند از اين بازار براي پوشش ريسك ناشي از نوسان قيمت سهام در اختيار خود، استفاده كنند؛

·      براي اتخاذ موقعيت فروش، نياز به در اختيار داشتن سهام پايه نيست و سرمايهگذاران ميتوانند بر اساس پيشبينيهاي خود، اقدام به فروش كنند؛

·      بازار آتي بر خلاف بازار سهام، تحت تاثير خريد و فروشهاي سهامداران عمده قرار نميگيرد؛

·      نقدشوندگي قرارداد آتي سهام بهدليل ماهيت آن به نسبت سهم پايه بيشتر است: بازارهاي ابزارهاي مشتق، از نقدشوندگي بالايي برخوردارند. زيرا در اين بازارها نسبت به بازارهاي سهام، سرمايه كمتري براي انجام معاملات موردنياز است و بازده و ريسك در سطح دلخواهي قابل تعديل هستند، به همين دليل معاملهگران بيشتري جذب اين بازارها ميشوند. همچنين راهبردهاي معاملاتي مختلفي در اين بازارها بدون تغييرات زياد قيمت، قابل اجرا هستند. بهعبارت ديگر، معاملات در اين بازارها بهعنوان جايگزين يا مكمل بازارهاي نقدي سهام، راحتتر و جذابتر است؛ و

·      هزينه معاملات قرارداد آتي سهام اندك است: كارمزد معامله در بازار آتي در بورس تهران مشابه كارمزد معاملهاي با ارزش برابر در بازار سهام است. با توجه به اينكه مالكيت سهام تا قبل از سررسيد بين طرفين قرارداد جابجا نميشود، هزينههاي نقل و انتقال و ماليات در اين قراردادها وجود ندارد.

تاريخچه پيدايش بورس در جهان

تاريخچه پيدايش بورس در جهان 

تاريخچه پيدايش بورس در جهان

فلسفه كليدي شكل گيري  بازار بورس در جهان، تجميع سرمايه و تأمين مالي شركت‌ها و پروژه‌هاي آن‌ها در قالب يك سيستم بازار منسجم، قانونمند، پيوسته و شفاف است. مبناي اساسي تشكيل اين بازارها همان مفهوم اوليه و ساده شراكت، تقسيم سود و زيان احتمالي ميان شركا است. بورس با تجميع سرمايه‌هاي جزئي و پراكنده، سرمايه‌گذاري‌هاي مهم و كلان را ميسر مي‌سازد و تأثيرات بسزايي بر وضعيت اقتصادي و اجتماعي جامعه و پيشرفت صنايع و آباداني كشور مي‌گذارد و درعين‌حال سود و منافع براي سهامداران ايجاد مي‌كند.

 

تاريخچه پيدايش واژه بورس به قرن پانزدهم ميلادي بازمي‌گردد. در آن زمان، بازرگانان و كسبه‌ شهري در شمال غربي بلژيك، در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌اي به نام «واندِر بورس» جمع مي‌شدند و به خريدوفروش كالاهاي خود براساس حراج مي‌پرداختند

پيشينه‌ تاريخي واژه بورس

واژه «بورس» مانند هر كلمه‌اي، داراي يك پيشينه‌ تاريخي است. براي مثال واژه‌ بانك از آنجا پديد آمد كه در اروپا افراد براي انجام مبادلات پولي خود روي نيمكت‌هاي ميدان‌هاي قديمي شهر مي‌نشستند و پول‌هاي خود را مبادله مي‌كردند. ازآنجا كه لغت «بَنك» در زبان ايتاليايي به معني نيمكت است، بعدها مراكزي كه وظيفه‌ انجام مبادلات پولي را بر عهده گرفتند به بانك معروف شدند.

به اعتقاد اغلب كارشناسان، تاريخچه پيدايش واژه بورس هم به قرن پانزدهم ميلادي بازمي‌گردد. در آن زمان، بازرگانان و كسبه‌ شهري به نام بورُوژ (Bruges) در شمال غربي بلژيك، در ميداني به نام تِربورس (TerBeurze) در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌اي به نام «واندِر بورس» جمع مي‌شدند و به خريدوفروش كالاهاي خود بر اساس حراج مي‌پرداختند. از آن تاريخ به بعد مكان‌هايي كه مردم در آنجا به حراج كالا مبادرت مي‌كردند و به‌تدريج شكل توسعه‌يافته‌تر و مسقف به خود گرفت، به بورس مي‌گفتند.

 نخستين مركز معاملات بورس در جهان - ساختمان تاريخي بورس در بلژيك

در آن زمان، اين مكان‌ها از نظم و انضباط خاصي برخوردار نبود و هر كسي مي‌توانست در آنجا به فعاليت‌ بپردازد، اما به‌مرورزمان و رفته‌رفته، نظم و انضباط خاصي در اين مكان‌ها حاكم شد؛ به‌نحوي‌كه پس از مدتي، فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند كه اجازه داشتند در اين مكان‌ها خريدوفروش كنند. درگذر زمان، تالارهاي مسقف بورس شكل گرفت و بازرگانان كه تا پيش از آن، در هواي آزاد خريدوفروش مي‌كردند، براي خريدوفروش به اين تالارها مي‌رفتند. در بسياري از منابع علمي و تاريخي، زمان آغاز به كار تالارهاي مسقف بورس را به‌عنوان تاريخ رسمي تأسيس بورس در دنيا معرفي مي‌كنند، اگرچه همان‌طور كه گفتيم، پيشينه آن به قبل‌ از آن تاريخ و به قرن پانزدهم ميلادي در بلژيك برمي‌گردد.

اولين‌هاي فروش سهام در بورس

در زمان‌هاي گذشته، بازرگانان همواره به دنبال آن بودند تا ضرر و زيان‌هاي احتمالي ناشي از تجارت خود را كاهش دهند. شراكت، راهي بود كه مي‌توانست ريسك كسب‌وكار آن‌ها را كاهش دهد؛ چون با شريك شدن چندين فرد در يك كسب‌وكار، سود و زيان‌هاي احتمالي آن كسب‌وكار بين شركا تقسيم مي‌شد. اين تجربه، به‌تدريج به تشكيل شركت‌هاي سهامي منجر شد. در اين شركت‌ها، هر يك از شركا به نسبت سهمي كه در شركت داشت، در منافع يا ضررهاي احتمالي شركت سهيم مي‌شد. اولين شركت سهامي با نام ماسكوِي (Muscovy) در سال ۱۵۵۳ ميلادي، با مشاركت عده‌اي از تجار در روسيه ايجاد شد. گسترش مبادلات تجاري در جهان، نياز به ‌سرمايه‌هاي بيشتر و شركاي بيشتري را آشكار كرد. پيدا كردن شركاي متعدد براي سرمايه‌گذاري در يك كسب‌وكار، به مراكزي نياز داشت كه بتواند در واقع‌بين دارندگان سرمايه و متقاضيان سرمايه، ارتباط برقرار كند. اين مراكز، به نام «بورس» معروف شدند. شركت‌ها با فروش سهام خود در بورس، در واقع سرمايه‌گذاران و شركاي بيشتري را براي مشاركت در كسب‌وكار خود، پيدا مي‌كردند.

 

 تصويري از مركز معاملات بورس آمستردام

اولين بورس جهان در آمستردام

اولين بورس اوراق بهادار جهان در اوايل قرن هفدهم ميلادي در شهر «آمستردام» هلند تشكيل شد و كمپاني هند شرقي، اولين شركتي بود كه سهام  خود را در آن عرضه كرد. فعاليت‌هاي مرتبط با بورس در شهر لندن از اوايل قرن هجدهم ميلادي و در قهوه‌خانه‌ها شروع شد. اين فعاليت‌ها در سال ۱۷۷۳ ميلادي و با خريد ساختمان مستقل توسط معامله‌گران وارد فصل جديدي شد. درنهايت در سوم مارس سال ۱۸۰۱ ميلادي، بورس لندن فعاليت رسمي خود را آغاز كرد. اما بورس نيويورك به‌عنوان سومين بورس بزرگ در گستره تاريخ، فعاليت خود را در ۱۷ مي ۱۷۹۲ آغاز كرد و ۲۴ كارگزار بازار سهام در خيابان وال‌استريت نيويورك و زير درخت نارون بزرگي دورهم جمع شدند و توافق‌نامه‌اي را امضا كردند. آن‌ها در هشت مارس ۱۸۱۷ با تنظيم اساسنامه شروع به كار بورس نيويورك را رسميت بخشيدند.

در حال حاضر بازار بورس نيويورك، بزرگترين بازار بورس، از نظر ميزان معاملات و ارزش بازار سرمايه در جهان است. با شروع فعاليت بورس‌هاي بزرگ جهان، به‌تدريج ساير كشورها نيز داراي بورس شدند تا آنجا كه امروز كمتر كشوري را مي‌توان يافت كه بورس نداشته باشد.