بازار هاي بورس انرژي

بازارهاي بورس انرژي

بورس انرژي داراي سه بازار فيزيكي، مشتقه و فرعي است. آموزش بورس در اين بازار ها صورت ميگيرد وبازار فيزيكي شامل سه تابلوي برق، نفت و گاز و تابلوي ساير حامل‌هاي انرژي و بازار مشتقه شامل سه تابلوي قرارداد سلف موازي استاندارد، قرارداد آتي و قرارداد اختيار معامله است.

انواع بازارهاي برق (از حيث كالا)

1 . بازار انرژي
2 . خدمات جانبي
3 . انتقال

بازار انرژي: بازار معاملات خود توان مصرفي به بازار انرژي موسوم است. معاملات برق در بورس انرژي همان معاملات توان ظاهري برق محسوب مي‌شود. گرچه قرار است در فازهاي آينده بازار خدمات جانبي و انتقال نيز در اين بورس صورت گيرد.

بازار خدمات جانبي: همان بازار توان راكتيو و خدمات رزرو و ظرفيت و ساير خدماتي كه براي حفظ توان ظاهري در شبكه مورد نياز است.

بازار انتقال: بازاريست كه در آن خدمات انتقال انرژي الكتريكي مورد معامله قرار مي‌گيرد.و ثبت نام بورس انجام ميگيرد . 

انواع بازارهاي برق (از حيث زماني)

1 – بازار سلف: قرارداد سلف قراردادي است كه در آن خريدار و فروشنده كالا براي زمان تحويل معين در آينده و مقدار مشخصي از كالا به قيمت توافقي به تفاهم مي‌رسند. اين نوع بازار قرار است در بورس انرژي ايران راه اندازي گردد.

2 – بازار روز بعد: در اغلب بازارهاي برق براي توليد و مصرف در ساعات روز بعد برنامه ريزي مي‌شود اين بازار در ايران به بازار روزفروش معروف است.

3 – بازار لحظه‌اي: با توجه به تغييرات سمت بار و سمت توليد ايجاد تعادل در بازه‌ها زماني كمتر از يك ساعت نيز الزاميست. در بورس انرژي در فاز اول قرار است كه معاملات سلف برق تحت عنوان سلف موازي استاندارد صورت گيرد و معاملات برق از سه روز جلوتر به بعد امكان پذير است و معاملات بازار روز بعد و بازار لحظه‌اي فعلا در بورس انرژي مورد معامله قرار نخواهد گرفت.

مشخصات قراردادهاي سلف موازي استاندارد برق

در بورس انرژي قراردادهاي سلف موازي استاندارد داراي خصوصياتي است كه اطلاعات آن در زير آمده است.

مشخصات “قرارداد سلف موازي استاندارد” كالاي برق در “دوره‌هاي مصرف” معين و “دوره‌هاي تحويل” مشخص براي افرادي كه كد بورسي دارند . 

.

نحوه و فرآيند انجام معاملات در بورس انرژي

مشتريان بورس انرژي اهم از خريداران و فروشندگان موظفند كه قبل از انجام معاملات در بورس اقدام به اخذ كد نمايند.

فرآيند انجام كار به اين صورت است:

متقاضيان با مراجعه به شركت مديريت شبكه برق ايران، فرم تكميل شده و ممهور «معرفي نامه جهت درخواست كد خاص براي معاملات برق در بورس انرژي» را از آن شركت دريافت مي‌نمايند. سپس با تكميل فرم‌هاي

1 – احراز هويت مشتري
2 – درخواست كد معاملاتي
3 – بيانيه ريسك ( موجود در دفاتر شركت‌هاي كارگزاري و بخش بازارها فرم‌ها در وبسايت شركت بورس انرژي)

نسبت به اخذ كد معاملاتي از طريق شركت‌هاي كارگزاري داراي مجوز فعاليت در بورس انرژي اقدام نمايند. لازم به ذكر است متقاضيان بايد در هنگام مراجعه به شركت‌هاي كارگزاري، مدارك و اطلاعات مندرج دربند ب ماده 21 دستورالعمل معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس انرژي شامل موارد ذيل را جهت ارائه به همراه داشته باشند:

1 – اطلاعات در خصوص اساسنامه، شناسه ملي، شركتنامه، آگهي روزنامة رسمي درخصوص تأسيس وآخرين تغييرات آن، آگهي آخرين تغييرات مديران وصاحبان امضاي مجاز، تركيب سهامداران، مالكان يا شركاء بالاي ده درصد، مؤسسان، اعضاي هيأت مديره و مديرعامل، بازرسان، حسابرسان ونشاني اقامتگاه آنان؛
2 – اطلاعات مربوط به حساب بانكي مرتبط بامعاملات كالا يا اوراق بهادارمبتني بر كالا؛
3 – اطلاعات درمورد حجم معاملات قبلي؛
4 – اصل مدرك شناسايي صاحبان امضاي مجاز شامل شناسنامه وكارت ملي وكپي مصدق تمامي صفحات مدارك مذكور.

پس از دريافت كد معاملاتي مشتريان مي توانند اقدام به معامله نمايند. براي معاملات، مشتريان موظفند قبل از شروع تالارهاي بورس انرژي سفارش خريد خود را به كارگزار ارسال نمايند.

سفارش‌هاي برق چهار نوع است:

1 – بار پايه
2 – كم باري
3 – ميان باري
4 – پرباري

زمان بازگشايي و سررسيد قراردادها:

1 – روزانه : سه روز قبل
2 – هفتگي : سه هفته قبل
3 – ماهانه : يك ماه قبل
4 – فصلي : يك فصل قبل
5 – ساليانه : يكسال قبل

زمان سررسيد تمام قراردادهاي فوق ، تا سه روز قبل از موعد تحويل است.

وضعيت‌هاي اعمال: منظور از وضعيت‌هاي اعمال همان اعتبار سفارش و نحوه حضور سفارش در تالار معاملاتي بورس مي‌باشد كه عبارتند از:

الف) همه يا هيچ: در اين حالت چنانچه دستور به طور كامل قابل اجرا باشد، اجرا شده و در غير اين صورت در تالار معاملات باقي مي‌ماند تا زماني كه قابليت اجرا به شكل كامل را پيدا نمايد به طور مثال فرض نماييد كه يك توليد كننده، سفارش فروش 21 مگاوات را با شرايط همه يا هيچ در تالار بورس وارد نمايد در اين صورت سيستم معاملات (كليرينگ) بورس تا زمان سررسيد دستور سعي در فروش همه 21 مگاوات دارد. چنانچه دستور در اين فاصله به طور كامل اجرا نشد از سيستم تالار بورس خارج مي‌گردد. اين نوع وضعيت اعمال از آنجايي كه توليد برق تقسيم پذير نيست كاربرد زيادي براي فروشندگان در بازار برق دارد.

ب) تمام يا بخشي: در اين حالت سفارشات مي‌توانند به شكل جزيي نيز با سفارشات طرف مقابل حتي با نسبت‌ها كمتري از كل سفارش اوليه نيز معامله شوند. در اين حالت بخش اعمال نشده از قرارداد در تالار بورس باقي مي‌ماند. اين نوع سفارش كاربرد زيادي براي خريداران بازار برق دارد.

ج) پر كن يا بكش: در اين حالت چنانچه تمام سفارش در يك زمان خ اص انجام نشود از تالار معاملات خارج مي شود.

د) پر كن و بكش: در اين حالت چنانچه تمام يا بخشي از سفارش در يك زمان خاص انجام نشود قسمت باقيمانده از تالار معاملات خارج مي‌شود.

مكانيسم قيمت گذاري در بورس‌هاي برق

هر بورس برقي مهمترين بخش فرآيند كشف قيمت است. كارايي و شفافيت عمليات بورس به فرآيند كشف قيمت وابسته است. اين فرآيند شامل دو بخش مهم است:

1) روش فروش (Bidding Methodology)
2) فلسفه قيمت گذاري (Pricing Philosophy)

بخش اول يعني Bidding Methodology به دو شكل انجام مي شود:

الف) Supply Side Bidding : در اين روش، قيمت‌ها توسط عرضه‌كنندگان به بازار ارائه مي‌شوند و بخش تقاضا، پيشنهاد قيمت نمي‌دهد. در اين روش بر اساس سفارشات ارائه شده به بازار و با توجه به تقاطع منحني تقاضا و عرضه كل، قيمت‌ها تعادلي در بازار به دست مي‌آيند كه به آن MCP مي‌گويند به حجم به دست آمده در اين قيمت هم، حجم تعادلي بازار مي‌گويند.

ب) Double Side Bidding : در اين روش مصرف‌كنندگان نيز اقدام به ارائه پيشنهاد قيمت همراه با حجم مورد تقاضا مي‌دهند.

در مورد فلسفه قيمت گذاري هم مي‌توان قيمت گذاري براي عرضه كنندگان را به دو شكل زير تعريف نمود:

الف) قيمت گذاري مستقيم (يكنواخت): در اين روش قيمت‌گذاري تمامي عرضه‌كنندگان، قيمت تلاقي عرضه و تقاضا را دريافت مي‌كنند. يا به عبارتي همه عرضه‌كنندگاني كه قيمت پيشنهاديشان از قيمت تسويه كننده بازار يعني MCP (uniform) كمتر است قيمت MCP (uniform) را دريافت مي كنند.

ب) قيمت‌گذاري تبعيضي: در اين روش به همه عرضه كنندگاني كه قيمت‌شان از MCP (uniform) كمتر مي باشد بر اساس قيمت پيشنهادي خودشان پرداخت ميگردد قيمت ميانگين دريافتي عرضه كنندگان برابر MCP ( pay as bid ) خواهد بود .