اصول اقتصادي پيشنهاد قيمت در بورس انرژي

اصول اقتصادي پيشنهاد قيمت در بورس انرژي

شركت‌هاي توزيع برق به عنوان خريدار اين كالا در بورس انرژي بايد توجه كنند كه قيمت‌گذاري مناسبي براي خريد داشته باشند. و ثبت نام بورس انجام شده باشد . از آنجايي كه اين شركت‌ها مي توانند برق خود را به صورت سلف از بورس انرژي تهيه نمايند و يا در بازار روز فروش از طريق مديريت شبكه برق، برق مورد نياز خود را تهيه نمايند، لذا بايد توجه كنند هنگام خريد از بورس انرژي با قيمت جايگزين كه همان قيمت دريافتي مديريت شبكه مي باشد روبرو هستند، البته اين قيمت بايد عاري از هرگونه هزينه انتقال و يا اتلاف باشد كه برابر با قيمت خالص جايگزين برق خريداري شده از بورس است.

از آنجاييكه خريد از بورس انرژي به صورت سلف است و شركت‌هاي توزيع بايد مبلغ نقد براي خريد اين كالا پرداخت نمايند لذا اين مبلغ داراي هزينه فرصت است كه بر اساس تعداد روزهاي سلف و نرخ هزينه فرصت r محاسبه مي‌گردد.

نكته اي كه مي بايد به آن توجه داشت اين است كه نرخ هزينه فرصت هر عددي مي تواند باشد ولي بايد از نرخ بهره بانكي بزرگتر باشد (چون اگر پول خريد برق در حساب بانكي بماند نرخ بهره بانكي به آن تعلق مي‌گيرد).

نرخ هزينه فرصت در واقع بهترين نرخ بازدهي سرمايه خريد برق براي شركت مي باشد كه بايد برابر يا بزرگتر از نرخ بهره بانكي باشد.و آموزش بورس انجام گردد .

فرمول پايين فرمول تعيين حداكثر قيمت خريد است و قيمت معامله حتما بايدكوچكتر مساوي اين قيمت باشد .

ابزارهاي مشتقه در بازار برق

در بورس انرژي قرار است در فازهاي بعدي ، علاوه بر سلف موازي استاندارد برق ، ابزارهاي مشتقه ديگري همچون قراردادهاي آتي برق ( Future Contract ) و اختيار معامله ( Option ) نيز معامله گردد. اين ابزارها از مهمترين ابزارهاي مشتقه در بازارهاي مالي محسوب مي شوند كه نقش مهمي در بورس ها مطرح دنيا از جمله بورس ها انرژي اروپا و آمريكا ايفا مي نمايند . لذا آشنايي با اين ابزارهاي مالي و نحوه كاركرد آنها براي مديران صنعت برق حائز اهميت است.

در اين بخش به معرفي اين دو  ابزار مشتقه  خواهيم پرداخت :

معرفي قرارداد آتي

معامله‌گر با خريد يك قرارداد آتي متعهد مي شود كه كالايي را در سررسيد با شرايط مشخص و قيمت مشخص مبادله نمايد. خريدار قراردار آتي متعهد به خريد كالا در سرسيد و فروشنده قرارداد آتي متعهد به فروش محصول در سررسيد است. براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد مي‌شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين، نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهد ميشوند متناسب با تغييرات قيمت آتي، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يك از طرفين را به عنوان اباحه تصرف و در اختيار ديگري قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسيد با هم تسويه كنند.

در بازار آتي دو عنصر وجود دارد :

1 – متعهد فروش

2 – متعهد خريد

متعهد فروش شركت A طي قرارداد آتي متعهد مي‌گردد كه دارايي پايه (مثلا 01 مگاوات برق بار پايه ) 2 ماه بعد (فرضاً 1397/07/30) به قيمت الان بازار آتي مثلا به ازا ء هر مگاوات 16000 ريال به متعهد خريد شركت B كه تعهد خريد دارد تحويل دهد.

اگر متعهد خريد و فروش قيمت قرارداد را قبول نمايند اين قرار داد بين اين دو منعقد مي گردد. درواقع يك قرارداد آتي برق بين اين دو شركت شكل گرفته است. فعلا نوعي قرارداد سلف بين خريدار و فروشنده شكل گرفته است؛ با اين تفاوت كه خريدار ، ارزش معامله را در تاريخ انعقاد قرارداد به فروشنده پرداخت نمي كند بلكه متعهد خريد و متعهد فروش هر دو نفر در اين قرارداد آتي درصدي از ارزش معامله را فرضاً 20 درصد نزد اتاق پاياپاي بورس انرژي خواهند گذاشت (كه به آن وجه تضمين گفته مي‌شود) .البته كد بورسي لازم است . 

حال اگر فرداي همان روز قيمت بازاري قراردادآتي ( 01 مگاوات برق بارپايه تحويلي 1397/07/30) 16500 ريال گردد آنگاه متعهد فروش به علت اينكه همين محصول را ديروز به قيمت 16000 ريال فروخته است به ازا ء هر مگاوات 50 ريال ضرر كرده است. لذا مبلغ

500*10000 = 500000 ريال

از وجه تضمين متعهد فروش، شركت A برداشت و به حساب وجه تضمين متعهد خريد، شركت B اضافه خواهد شد. و برعكس ، اگر قيمت 15500 ريال گردد مبلغ 500 هزار ريال از حساب متعهد خريد، شركت B برداشت و به حساب متعهد فروش، شركت A واريز خواهد شد.  به اين عمليات تسويه روزانه حسابها يا اصطلاحا Mark to Market گويند .

اين عمليات تسويه روزانه تا زمان سررسيد قرارداد آتي يعني 1397/07/30 ادامه خواهد داشت .

هر كدام از طرفين قرارداد مي تواند قبل از سررسيد به سه روش زير از تعهد خود خارج شوند :

الف) واگذاري قرارداد به شخص ديگر (اخذ موقعيت معكوس) قبل از سررسيد

ب) تحويل يا دريافت محصول در زمان سررسيد

ج) تسويه نقدي قرارداد در سررسيد

فرض كنيد قيمت قرارداد آتي يك هفته بعد از انعقاد قرارداد 17500 ريال گردد آنگاه متعهد خريد شركت B در هر مگاوات 1500 ريال سود كرده است اگر متعهد خريد بخواهد از بازار خارج شود مي تواند يك قرارداد آتي ديگري منعقد نمايد با اين تفاوت كه تعهد فروش يگيرد در اين صورت متعهد خريد موقعيت كلي خود را بسته و از بازار خارج مي گردد. و در مجموع 1500 ريال در هر مگاوات سود برده است . در اصطلاح به اين عمل اخذ موقعيت معكوس براي بستن قرارداد و خارج شدن از بازار مي گويند. لازم به ذكر است اين روش معمول ترين روش تسويه قراردادهاي آتي است و تقريبا 99 درصد قراردادهاي آتي به اين روش تسويه مي شود.

حال فرض كنيد هيچ يك از شركت ها A و B قرارداد آتي خود را تا سررسيد قرارداد تاريخ 1397/07/30 با اخذ موقعيت معكوس نبندند آنگاه آنها مجبور خواهند شد قرارداد را يا تسويه نقدي نهايي و يا تسويه فيزيكي كنند.

نكته مهم: قيمت قرارداد آتي در روز سررسيد حتما با قيمت نقدي در بازار برابر خواهد بود.

فرض كنيد قيمت نقدي برق دربازار در تاريخ 1397/07/30، برابر با 15000 ريال باشد در اين روز قيمت آتي برق نيز حتما 15000 ريال خواهد بود ، آنگاه شركت A كه دو ماه قبل قرارداد آتي 10 مگاوات برق با شركت B با قيمت 16000 ريال منعقد نموده است و متعهد فروش نيز بوده است در هر مگاوات 1000 ريال سود كرده است و به حساب وجه تضمين اش

1000*10000 = 1,000,000 ريال

واريز و از حساب شركت Bهمين مقدار پول برداشت خواهد شد و در نهايت قرارداد تسويه نقدي مي شود.

اگر شركت هاي A و Bتوافق كنند كه تسويه فيزيكي انجام دهند در اين صورت شركت A از بازار به قيمت 15000 ريال برق تهيه خواهد كرد و به شركت B تحويل مي دهد ولي شركت B موظف است 16000 ريال در هر مگاوات به شركت A پرداخت نمايد. در اين صورت شركت A به ميزان 10,000,000 ريال از اين قرارداد سود خواهد برد.

نتيجه سود و زيان نحوه تسويه در سررسيد در هر دو روش يكي است. بنابراين به علت هزينه ها بيشتر تسويه فيزيكي معامله گران ترجيح مي دهند در سررسيد تسويه نقدي نمايند.