سهام شناور آزاد در بورس چيست و چگونه محاسبه مي شود؟

 سهام  شناور آزاد، يكي از مفهوم‌هايي است كه فعالان  بازار سرمايه با آن سروكار دارند. آموزش بورس كاهش يافته واين پرسش كه سهام شناور آزاد تا چه اندازه در حين معاملات يا تحليل يك سهم به كار مي‌آيد، موضوعي است كه در اين مقاله به آن خواهيم پرداخت. به‌صورت كلي، سهام هر شركت در بازار سرمايه، دو دسته سهامدار دارد؛ دسته‌ اول سهامداران عمده يا راهبردي هستند كه براي دوره‌اي‌ بلندمدت روي شركت  سرمايه گذاري كرده‌اند. اين افراد، شامل كليه اشخاص حقيقي يا حقوقي مي‌شوند كه مالك بيش از پنج درصد از سهام آن شركت هستند. دسته‌ دوم، ساير سرمايه گذاران (اعم از كدهاي حقيقي و حقوقي) هستند كه به دلايل مختلف، بخشي از سهام قابل  معامله ‌ شركت در بازار را خريداري كرده‌اند. بهتر است براي درك بيشتر شناوري سهم، به سايت مديريت فناوري  بورس تهران testmc مراجعه كرده و بعد از ورود، يك نماد را جستجو كنيد. ما نماد «فملي» را براي اين كار انتخاب كرديم. در نتيجه جستجو سه كادر اطلاعاتي، راجع به اين سهم در صفحه نماد ظاهر مي‌شود. داده‌اي كه در كادر وسط مشاهده مي‌شود، همان سهام شناور است. در اين جستجو، سهام شناور نماد «فملي» ۲۴ درصد است. تعداد كل سهام شركت نيز ۷۸ ميليارد برگه سهم است. در قدم بعدي بايد به تفسير اين درصد بپردازيم.ثبت نام بورس كاهش داشته است . 

سهام شناور آزاد چيست؟

سهام شناور آزاد يا (Free Float) بخشي از سهام يك شركت است كه دارندگان آن، آماده عرضه و فروش آن سهام هستند. آنها قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مديريت شركت مشاركت كنند و انتظار مي‌رود در آينده نزديك، آن سهام، قابل معامله باشد. به عبارت ديگر، ۲۴ درصد از كل سهامداران، حاضر به عرضه سهام خود هستند و قصد ندارند سهم را نگهداري كنند و كرسي مديريتي در اين شركت داشته باشند. ۲۴ درصد از كل ۷۸ ميليارد، شامل ۱۸ ميليارد و ۷۲۰ ميليون برگه سهم مي‌شود. اين درصد به ما كمك مي‌كند تا بدانيم، چه ميزان از سهامداران مايل به عرضه سهم هستند و اين موضوع چقدر مي‌تواند ريسك معاملات ما را در خريد يا فروش تحت تاثير قرار دهد. در حقيقت، هرچه اين نسبت بزرگ‌تر باشد، يعني تمايل  هر كد بورسي سهامداران به نگهداري سهم كمتر است. بنابراين ريسك نگهداري سهم توسط ما افزايش مي‌يابد. چون عده‌اي مي‌توانند با عرضه‌ خود، منافع نگهداري سهم توسط ما را تحت تاثير قرار دهند.

چگونه سهام شناور آزاد را محاسبه كنيم؟

براي محاسبه سهام شناور آزاد بايد ابتدا تركيب سهامداران را بررسي كرده و سپس تعداد سهامداران راهبردي را تعيين كنيم. وقتي تعداد اين سهامداران را بدانيم و از كل سهامداران كم كنيم، مي‌توانيم به تعداد سهام شناور آزاد و درصد آن به كل سهام شركت دست‌يابيم.

شناوري سهم چه اثري بر قيمت سهم و تصميم سهامداران دارد؟

در بسياري از بورس‌هاي دنيا، شركت‌هايي كه شناوري كمتر از ۲۵ درصد دارند، از فهرست شركت‌هاي بورسي حذف مي‌شوند. دليلش هم اين است كه اگر شركتي مايل نيست حداقل يك چهارم سهامش را به مردم بدهد پس نبايد در بورس وجود داشته باشد. در نقطه مقابل، اگر سهمي شناوري زيادي داشته باشد، زودتر و سريع‌تر عرضه مي‌شود. در نتيجه، تعداد سهامداران مردمي بيشتر مي‌شوند و امكان دست‌كاري قيمتي توسط تصميم گيرندگان شركت كاهش مي‌يابد. اما اگر شركتي شناوري كمي داشته باشد، توسط مديران و سهامداران راهبردي مي‌تواند به سمت اهداف مدنظر آن‌ها هدايت شود. اگر سهام شناور آزاد كم باشد با سرمايه كم مي‌توان قيمت آن را در دست گرفت و افزايش يا كاهش كاذب در آن ايجاد كرد و با شايعات سهام‌داران آن را فريب داد يا افراد را ترغيب به خريد آن كرد. در شركت‌هايي با سهام شناوري بالا به‌راحتي نمي‌توان معاملات سهام را تحت تاثير قرارداد. در چنين شركت‌هايي حجم بالاي معاملات و سهام‌دارانش مانع از نوسانات زياد سهم مي‌شود.

هرچه شركت شناوري بالاتري داشته باشد، افزايش قيمت آن به سرمايه بيشتري نياز دارد. مثلا اگر دو شركت با شناوري ۵۰ درصد و ۲ درصدي را با هم مقايسه كنيم، شركت اول براي تغيير قيمت به سرمايه بيشتري نياز دارد. اما شركت دوم با سرمايه كمي صف خريد مي‌شود و رشد قيمتي پيدا مي‌كند. به زبان ساده، زماني كه تعداد بيشتري از سهام، آماده‌ عرضه باشند رشد قيمت با تاخير همراه خواهد بود. در هنگام عرضه و تشكيل صف فروش نيز شركت با شناوري بالا، چون عرضه كنندگان بالقوه بيشتري دارد سريع‌تر صف فروش مي‌شود. درصد سهام شناور آزاد به‌عنوان عامل اثرگذار بر افزايش نقد شوندگي، عمق و كارايي بازار مطرح مي‌شود. اگر به‌تازگي با بازار سهام آشنا شده‌ايد، بهتر است سهامي را براي سرمايه گذاري انتخاب كنيد كه شناوري متعادل داشته باشد. براي به دست آوردن شناوري متعادل، كافي است ميانگين سهام شناور شركت‌هاي بازار را محاسبه كنيم و هر چه شناوري سهم موردنظر ما به اين ميانگين نزديك‌تر باشد، شناوري متعادل‌تري دارد. سهم‌هاي كوچكي كه سهام شناور آزاد كمي دارند بهترين سهم براي سفته‌بازها محسوب مي‌شوند تا به‌راحتي و با سرمايه كم، روي آنها اثر بگذارند.

آيا ميزان سهام شناور ثابت مي‌ماند؟

همان‌طور كه پيش‌تر گفته شد، سهام شناور، قابليت نقد شوندگي بالايي دارد. ميزان اين سهام شناور، ثابت نيست. چون ممكن است سهامداران اصلي شركت در هنگام رشد قيمت سهم، آن را در بازار بفروشند و به همين علت ميزان سهام شناور خود را در بازار كاهش دهند. اگر خريدار خرد نير تصميم بگيرد با يك يا چند  كد سهامداري ، سهام را با حجم عمده خريداري كند شناوري سهم كاهش مي‌يابد. شركت‌هاي بورسي و فرابورسي در دوره‌هاي سه ماهه، درصد سهام شناور خود را روي سامانه كدال  منتشر مي‌كنند.

بهترين ميزان سهام شناور آزاد چند درصد است؟

حداقل مقدار سهام شناور آزاد شركت‌ها مي‌تواند ۵ درصد باشد. اما در واقع براي اين مقدار، حداكثري وجود ندارد. چون يك سهامدار عمده مي‌تواند كليه سهام خود را با رعايت ضوابط و شرايط خاص در قالب عرضه خرد در بازار به فروش برساند و به همين ترتيب ميزان شناوري سهام شركت را افزايش دهد. تجربه نشان داده، هر چه اين درصد به ميانگين شناوري نزديك‌تر باشد، متعادل‌تر است. طبق آخرين گزارش‌ها، درصد ميانگين شناوري چيزي حدود ۲۱ درصد براي شركت‌هاي بورسي و فرابورسي است.

شاخص شناور آزاد چيست؟

در اين شاخص، هر سهم بر اساس سهام شناوري كه دارد روي شاخص تاثير مي‌گذارد. دليل اهميت شاخص شناور به اين خاطر است كه تاثير گذاري هر سهم، بر مبناي ميزان اثرگذاري سهام قابل معامله‌ شركت در بازار سهام محاسبه مي‌شود. به همين دليل، قابليت تحليلي بالايي دارد و خاصيت توضيح كنندگي آن مي‌تواند اتفاقات بازار سرمايه را كاملا پوشش دهد.

شناوري چه اثري بر حباب قيمتي دارد؟

 ارتباط نزديكي بين سهام شناور آزاد شركت و حباب قيمتي وجود دارد. در حالت كلي، شركت‌هاي با سرمايه پايين، پتانسيل بالايي براي رشد قيمتي در آينده دارند. ولي ميزان ريسك اين شركت‌ها نيز بالا است. درواقع بايد گفت كه تغييرات سود در شركت‌هاي با سرمايه كمتر، زياد است. اين فرايند براي شركت‌هاي بزرگ‌تر برعكس است. يعني پتانسيل كمتر و از طرفي ريسك كمتر. حالا در نظر بگيريد كه هر سرمايه‌گذار بايد با توجه به سطح ريسك‌پذيري خود اين شركت‌ها را انتخاب كند.

بازار سرمايه به‌عنوان يكي از مهم‌ترين گزينه‌هاي سرمايه گذاري، جايگاه مناسبي براي جذب سرمايه‌ها به شمار مي‌رود. سرمايه گذاران با در نظر گرفتن درجه ريسك‌پذيري و بازدهي مورد انتظار، سهام موردنظر خود را انتخاب مي‌كنند. درنتيجه بازارهاي سرمايه بايد كارايي لازم را براي جذب سرمايه گذاران و تامين منابع مالي و درنتيجه تخصيص بهينه منابع جهت بازدهي بيشتر آن‌ها داشته باشند. يكي از مشكلات بازارهاي در حال توسعه ازجمله بورس تهران، وجود سهام شناور پايين است. پايين بودن ميزان سهام شناور آزاد امكان دست‌كاري قيمت توسط معامله گران بزرگ را افزايش مي‌دهد و مي‌تواند منجر به اتفاقات خطرناكي نظير گمراهي بازار و تشكيل حباب قيمتي گردد كه درنهايت باعث كاهش اعتماد سرمايه گذاران به بازار سرمايه مي‌شود. اين اتفاق، كارايي و عمق بازار سرمايه را كاهش مي‌دهد. متاسفانه اكنون در برخي از شركت‌هاي بورس تهران، ميزان سهام قابل معامله در بازار محدود شده و همين نكته، ريسك احتمال قيمت سازي و سو استفاده از اين مسئله را افزايش داده است. اين پديده در مورد شركت‌هاي تازه‌وارد به بورس شديدتر است. چون به خاطر نبودن اطلاعات تاريخي، زمينه گسترش شايعه‌هاي بي‌اساس و رشد حباب گونه قيمت سهام به ميزان بيشتري فراهم مي‌شود.

دليل اصرار بر رعايت حداقل ميزان سهام شناور آزاد، كارايي كاركردهاي بازار است. درواقع بورس كشورهايي كه از ميزان سهام شناور كمتري برخوردار هستند عمق كمتري دارد و بسيار شكننده است. بايد يادآوري كرد كه سهام شناور، تقريب خوبي از عرضه واقعي سهام است. اگر سهام شناور شركتي بالا باشد، بازار سهم آن نقدتر، نوسان قيمت آن پايين‌تر و درنتيجه  ريسك سرمايه گذاري  كمتر خواهد بود. همين موضوع باعث افزايش تقاضا مي‌شود. بورس تهران نيز چندي است كه به محاسبه و انتشار ضريب سهام شناور آزاد شركت‌هاي پذيرفته شده‌اش مي‌پردازد. اين ضريب، نشانگر تسلط سهامداران استراتژيك به اين بازار است. به عبارت ديگر سهامداران عمده كه عموماً دولتي يا شبه دولتي هستند، بيش از ۷۰ درصد بازار سهام ايران را در اختيار دارند. همان طور كه كمي قبل با هم گفتيم، در بسياري از بورس‌هاي دنيا شركت‌هايي كه كمتر از ۲۵ درصد سهام آن‌ها شناور آزاد باشد، از فهرست شركت‌هاي بورسي حذف مي‌شوند. در صورت اعمال اين معيار دربورس اوراق بهادار  تهران بايد بيش از ۵۰ درصد شركت‌هاي بورس از فهرست شركت‌هاي پذيرفته شده حذف شوند.